راهکارهای مقاوم سازی و بهسازی اجزای غیر سازه ای
اجزا و سيستم های معماری شامل تيغه های غير باربر داخلی، پانلهای ديوار خارجی، سقف های كاذب و موارد مشابه است. زلزله های اخير مثال های متعددی از آسيب های وارد شده به چنين سيستم هايی را نشان می دهند. بسياری از اين اجزا هنگام وقوع زلزله دچار آسيب های شديدی شده اند كه با صرف هزينه های زيادی ترميم می شوند. در ادامه به انواع متداول آسيب های وارد بر اين اجزا و راهكار های بهسازی لرزه ای آن ها پرداخته شده است.
راهكارهای مقاوم سازی اجزای غیر سازه ای:
بطور كلي ميتوان از دو راهبرد برای طراحی لرزه ای اجزای معماری استفاده كرد:
- روش جدا سازی، كه در آن اجزا از فاصله كافی نسبت به سازه برخوردارند بطوری كه تغيير شكل سازه، تنش چشمگيری بر اجزا اعمال نمی كند.
- روش تغييرشكل، كه در آن اجزا با اين هدف طراحی می شوند كه بتوانند تغيير شكل لازم در برابر زلزله را تحمل كنند. مقدار نيروی زلزله به وزن سيستم، ضريب زلزله مربوط به جزء و مشخصات عملكردی آن بستگی دارد.
نيروي زلزله در اعضای مختلف سازه ای، پاسخ های متفاوتی را بوجود مي آورد و اجزای غيرسازه ای متصل به اين اعضا بايد تغييرشكل ناشی از اين اعضا سازه ای را نيز تحمل كنند. برای مثال، تمامی اجزای غيرسازه ای موجود در ساختمان بايد طوری طراحی شوند كه با ميزان تغييرمكان جانبی پيش بينی شده برای سازه مطابقت داشته باشند. با استفاده از تغييرمكان های جانبی پيش بينی شده طبقه، می توان درجه جداسازی لازم را تعيين كرد تا از آسيب ديدگی برخی از اجزای معماری جلوگيری يا از ميزان آن كاست. اجزای غيرسازه ای بايد برای نيروهای ناشی از وزن خودشان نيز مهار شوند. به عنوان مثال اين نيروها از پاسخ ديناميكی ديوار بنايی يا سقف كاذب ناشی می شوند.
اجزای غیر سازه ای در بهره برداری و خدمات رسانی بعد از زلزله بسیار حائز اهمیت می باشند، و حتی تخریب و یا فروریزش اجزا غیر سازه ای می تواند باعث تلفات جانی، تخریب سازه، آتش سوزی در حین زلزله شود. به عنوان مثال سقف کاذب یک بیمارستان، که با فروریزش سقف سبب می شود که بیمارستان از حالت خدمت رسانی بی وقفه خارج شود، یا واژگونی تانکر آب، که سبب می شود در زمان بعد از زلزله ذخایر آب هدر رفته ، یا واژگونی مخازن نقتی و گازی که سبب آتش سوزی بعد از زلزله می شود و یا فرو ریختن دیوار های پیرامونی، که باعث مسدود شدن خیابان های دسترسی می شود که روند امداد رسانی را مختل کند.
اجزا غیر سازه ای را می تواند با استفاده از چند دیتایل خاص مقاوم سازی و تقویت کرد.
- جلوگیری از ریزش سنگ نما
در زلزله های اخیر مشاهده شده است بسیاری از نما های ساختمان از ملات پشتی خود به دلیل عدم اجرای اسکوپ، جدا شده است که خطر افرین می باشد.
جهت تقویت و مقاوم سازی سنگ های نما می توان از افراد ذی صلاح جهت اجرای پیچ و رول پلاک سنگ نما استفاده کرد.
- فروریزش سقف کاذب و چراغ سقفی
سقف های کاذب به دلیل سرعت در اجرا بسیار پر طرف دار می باشد اما در بسیار از مواقع به دلیل عدم رعایت جزییات دقیق، باعث شده است سقف ها جدا شده و فرو بریزند. می توان با اصلاح اتصال اجرا شده از فرو ریزش سقف های کاذب و چراغ های سقفی جلوگیری کرد و عملکرد سقف های کاذب را در زلزله بهبود بخشید.
- واژگون شدن پارتیشن های چوبی دفاتر
اجرای پارتیشن ها به صورت زیگزاگ می تواند تا حدی زیادی به پایداری پاتریشن ها در زلزله کمک کند و از واژگونی آنها جلوگیری کند.
- فروریختن دیوارهای اطراف محوطه
جهت مقاوم سازی و تقویت دیوار های اطراف محوطه در برابر نیرو وارده در حین زلزله میتوان با اجرای پشت بندهای به فواصل مشخص اقدام به تقویت این نوع از اجزای غیر سازه ای نمود.
- فرو ریزش جان پناه ها:
در جان پناه های که به دلیل عدم اجرای وال پست گیر داری لازم را دارا نیستند و در برابر نیرو زلزله مقاومت لازم را ندارند، برای جلو گیری از فرو ریزش جان پناه ها در حین زلزله و جلوگیری از وارد شدن خسارات جانی و مالی می توان از پشت بند های فولادی که توسط کاشت به سقف و به جان پناه انکراژ شده است، استفاده کرد.
- واژگونی قفسه ها آهنی در انبار ها و مغازه ها
در مغازه ها و انبار ها با توجه به وجود مواد و وسایل مختلف در قفسه ها و سنگینی قفسه ها و عدم مهار، سبب می شود در هنگام وقوع زلزله دچار واژگونی می شوند و یا وسایل داخل قفسه ها به اطراف پرت شده و باعث آسیب و خسارت می شوند.
جهت جلوگیری از پرت شدن وسایل داخل قفسه ها باید از تسمه های مخصوص استفاده کرد که به قفسه ها بسته می شود و از پرت شدن وسایل جلوگیری می کند. یکی از راه های جلوگیری واژگونی قفسه ها این می باشد که تمام پایه های قفسه ها به زمین مهار شده تا در صورت وقوع زلزله از واژگونی قفسه ها جلوگیری شود.
- واژگونی کتاب خانه ها و کمد ها
برای جلوگیری از واژگونی کمد ها و کتابخانه ها در حین زلزله و جلوگیری از خسارت ها جانی و مالی می توان کمد ها را با استفاده از نبشی ها موجود در بازار به دیوار اطراف، پیچ و رول پلاک کرد (استفاده از میخ به دلیل عدم استحکام کافی موجود نمی باشد)
- مهار تابلوها و قاب های متصل به دیوار
جهت مهار تابلو ها به دیوار ها و جلوگیری از پرت شدن و یا افتادن تبلو ها باید از پیچ های قلاب دار استفاده کرد آویز تابلو را به قلاب متصل نمایید.
- کپسول های آتش نشانی و تجهیزات امداد رسانی
در بسیاری از زلزله ها مشاهده شده است که تجهیزات امداد رسانی به دلیل عدم مهار مناسب در زیر آوار مدفون شده و غیر قابل استفاده می باشد. جهت جلوگیری از این موضوع، میتوان تجهیزات امداد رسانی را به ستون ها مهار کرده ( به دلیل کم بودن احتمال فروریختن ستون ها)
- آویز های روشنایی سقفی
برای جلوگیری از فروریزش آویز های سقفی می توان آویز ها را با استفاده از زنجیر های متصل کننده به سقف توسط پیچ و رول پلاک متصل نمود.
- کشو ها
باز شود کشو های کمد، کابینت و … خطر افرین می باشند، جهت جلوگیری از وارد شدن خسارت در حین زلزله باید از دست گیره ها و قفل های خود قفل شو استفاده کرد.
مقاوم سازی اجزای مكانيكی و الكتريكی
تجهيزات مكانيكي و الكتريكي همانند اجزاي معماري كه در بخش قبلي در مورد آنها بحث شد، در معرض آسيب هاي ناشي از زلزله قرار دارند. از آنجا كه روشهاي نصب اين گونه سيستمها محدود است، امكان بروز آسيب در اين اجزا زياد ميباشد. از طرف ديگر اغلب تجهيزات مكانيكي و الكتريكي مخصوص پ روژه ساخته نمي شوند و اغلب بصورت پيش ساخته مي باشند و مشخصات آنها را سازندگان تعيين مي كنند. آشنا نبودن اين سازندگان به مباحث طراحي و ايمن سازي لرزه اي، موجب بروز آسيب هاي متعددي به اين سيستمها در خلال زلزله هاي گذشته شده است.
بررسي آسيب های وارد شده به سيستم های مكانيكی و برقی در زلزله های اخير
تجهيزات مكانيكي و الكتريكي معمولاً به دو صورت زير نصب ميشوند:
- تجهيزاتی كه به صورت صلب به سازه ساختمان يا زمين مهاربندی می شوند.
- تجهيزاتی كه بر روی جداساز های لرزه ای نصب می شوند.
گسيختگی تجهيزاتي كه به صورت صلب به زمين يا سازه متصل شده اند، عموماً ناشی از كمبود استحكام مهارها يا عدم توانايی اجزای متصل به اين تجهيزات به علت جابجايی های نسبی و نيروی زلزله ناشی از وزن تجهيزات می باشد.
تجهيزاتی كه بر روی جداساز های ارتعاشی نصب می شوند نيز می توانند دچار آسيب های متعددی شوند. هر يك از اين جداسازها و پايه های ارتجاعی آنها بايد بتواند در برابر نيروهای وارد شده مقاومت كنند. اغلب گسيختگی ها در اين نوع از سيستم ها مربوط به عدم مهار كافی پايه های ارتجاعی و جداسازها می باشد.
مهار تجهیزات تاسیساتی (مانند باتری ها و کولرها و…)
این تجهیزات باید بر روی پایه قرار گیرند و با استفاده از تسمه های مخصوص مهار شوند.
- تانکر ها و مخازن موتورخانه ها
تانکر ها و مخازن در موتورخانه ها در دسته اجزای غیر سازه ای تاسیساتی در ساختمان محسوب می شوند که اگر به صورت اصولی مهار نشوند باعث خسارات می شوند. مهار نمودن مخازن در موتور خانه ها به صورت زیر باید انجام پذیرد.
- مهار مخازن
مخازن به دلیل داشتن وزن زیاد در حین زلزله نیروی بسیار زیادی متحمل می شوند که باعث واژگونی مخازن می شود.
- دستگاه های مکانیکی
دستگاه های مکانیکی مانند مخازن در زلزله نیروی بسیار زیاد به آن ها وارد می شود و سبب وارد شدن خسارت شدید به دستگاه می شود. جهت کاهش خسارات وارده به دستگاه ها باید از فنر های لرزش گیر استفاده کرد.
- کانال های تاسیساتی
در زلزله ها مشاهده شده است که کانال های تاسیساتی دچار آسیب شده و از مکان خود جدا شده است و باعث ایجاد آسیب شده است. جهت جلوگیری کردن از به وجود آمدن خسارات و تلفات می بایست از حائل بند ها استفاده کرد.
- دریچه های هوا
برای جلوگیری از به وجود آمدن آسیب و خسارت ناشی از تخریب اجزا غیر سازه ای می بایست جزییات زیر را رعایت کرد.
